اساسا هر شغلی که افراد را در شرایط خطرناکی قرار دهد، به تجهیزات ایمنی خاصی نیازمند بوده که کار در معدن هم یکی از مهمترین آنها است. محافظت کردن از سر تا پای افراد در معدن یکی از مهمترین کارهایی است که یک شخص باید انجام دهد. در واقع حوادث مختلفی در معادن رخ می‌دهد که معدنچی باید در برابر آنها ایمن و محافظت شده باشد. استفاده از تجهیزات ایمنی احتمال آسیب دیدگی را به اندازه قابل توجهی کم می‌کند و در عین حال به سلامت هر چه بیشتر افراد هم کمک می‌کند.
تجهیزات ایمنی کار در معدن
افرادی که در معادن مشغول به کار هستند در معرض خطرات بسیاری قرار می گیرند. محافظت از کارکنان یکی از مهم ترین کارهایی است باید انجام شود. به همین دلیل کارکنان معادن باید از تجهیزات ایمنی استفاده کنند تا آسیب های موجود در محیط را به اندازه قابل توجهی به حداقل برسانند. با استفاده از لوازم ایمنی کار در معدن به سلامت افراد کمک می شود. این تجهیزات شامل کلاه ایمنی، دستکش کار، شلوار، ژاکت، عینک مخصوص معدن، کفش ایمنی و دیگر موارد می شود.
- کلاه ایمنی
اولین لوازم ایمنی کار در معدن کلاه کار است. به دلیل احتمال زیاد ریزش سنگ، می توان گفت بخش زیادی از آسیب وارده به کارکنان، مربوط به پرتاپ سنگ های موجود در معدن است. برای جلوگیری از آسیب های احتمالی ریزش سنگ و برخورد آنها با سر، از کلاه ایمنی استفاده می شود. با استفاده از این تجهیزات، آسیب به سر و گردن افراد تا حد زیادی به حداقل می رسد. به طور کلی این محصول، فشار ضربه های گوناگون به سر کارکنان را کاهش می دهد. ویژگی های کلاه ایمنی کار در معدن شامل موارد زیر می باشد:
1- جنس کلاه: کلاه های ایمنی از مواد مقاومی ساخته شده‌اند که قادر به جذب ضربه و حفاظت از سر و صورت کارگر در برابر خطرات معدنی می‌باشند. این مواد معمولاً شامل پلاستیک مقاوم، فایبرگلاس، فولاد یا آلومینیوم است.
2- اندازه قابل تنظیم: بیشتر کلاه های ایمنی دارای قابلیت تنظیم اندازه هستند که به کارگران امکان می‌دهد آن را به اندازه‌ی مناسب سر خود تنظیم کنند تا به طور صحیح روی سر قرار گیرد و عملکرد موثری در حفاظت از سر داشته باشد.
3- حفاظت در برابر ضربه: کلاه های ایمنی معدن توانایی جذب و تفکیک ضربات قوی را دارند. طراحی آنها به گونه‌ای است که درصد زیادی از ضربات را کاهش می‌دهند و اجازه نمی‌دهد ضربه به صورت مستقیم به سر وارد شود.
4- قابلیت جذب انرژی: برخی از کلاه های ایمنی معدن مجهز به سیستم جذب انرژی هستند که معمولاً شامل فوم یا لایه‌ای از مواد مانند پلی‌استایرن است که در صورت وقوع ضربه، انرژی ضربه را جذب می‌کند و از برخورد ضربه های شدید آن به سر و صورت کارگر جلوگیری می‌کند.
5- محل نگهداری لوازم جانبی: برخی از کلاه های ایمنی معدن دارای قسمت‌ها و اتصالاتی هستند که به کارگران اجازه می دهند لوازم جانبی مانند عینک ایمنی، ماسک تنفسی، هدفون‌های ایمنی و سایر تجهیزات را به آنها وصل کنند.
- دستکش ایمنی
یکی دیگر از لوازم ایمنی کار در معدن دستکش کار است. این تجهیزات برای محافظت از دست کارکنان در برابر آسیب های احتمالی استفاده می شوند. این ابزار ایمنی براساس نوع کاربرد در انواع مختلفی تولید می شود. برخی از این دستکش ها به گونه ای طراحی شده اند که مناسب استفاده در معادن هستند. دستکش ایمنی کار در معادن از دوام بالایی برخوردار هستند و به سادگی دچار پارگی نمی شوند. این دستکش ها از چرم، کلار و ترکیب های گوناگون ساخته می شوند که طبق استاندارد باید دست و مچ را به خوبی پوشش دهد تا دست افراد دچار آسیب نشود.
- عینک ایمنی
برای محافظت از چشم در برابر دوده، گرد و غبار و دیگر موارد، از عینک کار در معدن استفاده می شود. متریال به کار رفته در این محصولات پلی کربنات است. عینک ایمنی در برابر اشعه ماوراء بنفش، ضربه، خراش و حرارت مقاومت زیادی دارد. در نتیجه کارکنان معادن باید از این لوازم ایمنی کار در معدن استفاده کنند تا چشم آنها دچار آسیب های احتمالی نشود.
- لباس کار
لباس کار معدن علاوه بر محافظت از کارکنان در برابر آسیب های احتمالی، نظم و آراستگی کارکنان معدن را فراهم می کند. به عبارتی کارکنان یک مجموعه را از نظر ظاهری، یکسان جلوه می دهد. با استفاده از این تجهیزات، به راحتی می توان جایگاه و صنف شغلی کارکنان را تشخیص داد.
1- لباس کار یکسره:
لباس ایمنی یکسره به صورت سرهمی تولید می شود و بالا تنه و پایین تنه این لباس به یکدیگر متصل است. این لباس از گردن تا پای افراد را پوشش می دهد.
2- لباس کار دو تکه:
این لباس ها همانطور که از نامشان مشخص است، به صورت دو تکه تولید می شوند. قسمت بالا تنه و پایین تنه این لباس به صورت جدا از یکدیگر هستند. این لباس ها به صورت شلوار و ژاکت یا شلوار و کاپشن تولید می شوند. ژاکت ها مقاومت مطلوبی دارند و از بالا تنه کارکنان به خوبی محافظت می کنند. در برخی از این ژاکت ها بالشتکی به روی آرنج، شانه ها و ستون فقرات تعبیه شده است.
لباس محافظ کار در معدن باید دارای خصوصیات زیر باشد:
1- مقاومت در برابر آسیب‌ها: لباس کار در معدن باید مقاومت کافی در برابر آسیب‌هایی مانند ضربه‌ها، سایش، خراش و تماس با اجسام تیز و سخت را داشته باشد. این لباس‌ها معمولاً از موادی مانند پارچه‌های نایلونی مقاوم، کتان مخلوط با الیاف مقاوم و یا پوشش‌های محافظ کامل از جنس PVC تهیه می‌شوند.
2- مقاومت در برابر آتش: ممکن است در معدن خطر آتش‌سوزی وجود داشته باشد، بنابراین لباس محافظ کار باید دارای مقاومت مناسب در برابر حرارت و آتش باشد. برخی از لباس‌های محافظ کار در معادن از موادی مانند پارچه‌های درست شده با آلومینیوم یا الیاف ضد حریق مانند نئوپرن درست شده اند.
3- حفاظت در برابر ذرات معلق: محیط معادن ممکن است شامل ذرات معلق مضر مانند گرد و غبار، خاک و سنگ‌های ریز باشند. بنابراین، لباس محافظ کار باید بتواند از بدن در برابر ورود این ذرات محافظت کند.
4- تنفس‌پذیری: لباس محافظ باید قابلیت تنفس و تهویه مناسب داشته باشد تا از تعریق و ایجاد رطوبت زیاد در داخل لباس جلوگیری شود. این خصوصیت به کارگران کمک می‌کند تا در محیط معدن دائماً خشک و راحت باشند. برخی از لباس‌های کار محافظ در معادن شامل پارچه‌های تنفس‌پذیر مانند پلی‌استر هستند.
5- قابلیت دیدن و شنیدن: لباس کار باید به کارگر امکان دید مناسب را بدهد و در عین حال بتواند صداهای محیط را خوب بشنود. برخی از لباس‌های محافظ کار، دارای طلق های شفاف در قسمت صورت یا عینک‌های محافظ هستند تا به کارگر اجازه بدهند محیط را به خوبی مشاهده کند و همچنین صداهای محیطی را واضح بشنود.
- کفش ایمنی
کفش ایمنی از مهم ترین لوازم ایمنی کار در معدن است. کفش های کار به دلیل ساختار مقاوم و عایق بندی مناسب، با کفش های معمولی متفاوت هستند. این تجهیزات از پاها در برابر اشیاء نوک تیز، فشار و ضربه، جریان الکتریسیته و آسیب های احتمالی دیگر محافظت می کنند.
- محافظ گوش
استفاده از گوش گیر ایمنی یا محافظ گوش به علت ایجاد سر و صدای ماشین آلات صنعتی و دستگاه های پر سر و صدا در محیط معدن از کاربرد بالایی برخوردار هست. توسط این تجهیزات حفاظتی، گوش کارکنان با وجود امواج ناهنجار موجود در محیط محافظت می شود. لازم به ذکر است عدم استفاده از این محصول، موجب ایجاد مشکلات جدی برای گوش افراد می شود. این محصول در انواع مختلف ایرماف (Ear Muff) و ایرپلاگ (Ear Plug) طراحی می شوند. نمونه های ایرماف ظاهری شبیه به هدفون دارند و به طور کامل گوش را پوشش می دهند. مدل های ایرپلاگ نیز به گونه ای طراحی می شوند که داخل گوش قرار می گیرند. ویژگی های محافظ گوش کار در معدن شامل موارد زیر می باشد:
1- مقاومت در برابر صدا: گوشی ایمنی برای کار در معدن باید قادر باشند صداهای بلند را کاهش دهند. آنها باید توانایی فیلتر کردن صداهای مضر و تقلیل قدرت صداهای محیطی را داشته باشند تا به کارگران اجازه دهند در معدن کار کنند، در عین حال از آسیب به شنوایی خود جلوگیری کنند.
2- عایق‌های صوتی: گوشی محافظ ایمنی معمولاً دارای عایق‌های صوتی هستند که به صورت پد، کاپ و یا بالشتک ساخته شده و مانند حائل بین گوش و صداهای محیطی قرار می‌گیرند. این عایق‌ها با کاهش انتقال صداها به گوش، حفاظت از شنوایی را بهبود می‌بخشند.
3- راحتی استفاده: گوشی ایمنی محافظ باید قابلیت تنظیم داشته باشند تا راحت بر روی گوش را بپوشانند. آنها باید برای استفاده طولانی مدت مناسب باشند و به کارگران امکان دهند بتوانند بدون ایجاد ناراحتی یا خستگی، به طور مداوم آنها را استفاده کنند.
4- قابلیت ارتباط: برخی از ایرماف کار در معدن دارای قابلیت‌های ارتباطی هستند که به کارکنان اجازه می‌دهند با همدیگر و با مرکز کنترل ارتباط برقرار کنند. این قابلیت می‌تواند امکان ارسال و دریافت دستورات، گزارش وضعیت و تبادل اطلاعات ایمنی را بهبود بخشد.
5- قابلیت مقاومت: گوشی ایمنی باید مقاومت کافی در برابر شرایط سخت معدن مانند ضربه، گرد و غبار، رطوبت و سایش را داشته باشند. آنها باید ضد آب، ضد ضربه و ضد حریق باشند تا بتوانند به درستی عمل نمایند و به محافظت از گوش کارگران کمک کنند.
6- قابلیت هشداردهی: برخی از گوشی های ایمنی دارای سیستم هشداردهی هستند که به کارگران اجازه می‌دهند در موارد وقوع حوادث یا خطرات احتمالی، سریعا مطلع شوند. این سیستم‌ها می‌توانند شامل اعلان‌های صوتی و ارتباط بی‌سیم با مرکز کنترل باشند.
- ماسک و فیلتر ماسک
ماسک‌های تنفسی مورد استفاده در معدن، به منظور حفاظت از کارگران در برابر ذرات معلق، گازهای سمی و آلودگی‌های هوا استفاده می‌شوند. این ماسک‌ها برای جلوگیری از نفوذ ذرات مضر و گازهای سمی به دستگاه تنفسی طراحی شده‌اند. ماسک‌های تنفسی معمولاً دارای چندلایه فیلترهای مخصوص هستند که از مواد مختلفی ساخته شده‌اند و بسته به نوع ذرات و گازهایی که باید حذف شوند، با هم متفاوند. ماسک های ایمنی کار در معدن باید حداقل دارای ویژگی های زیر باشند.
1- فیلتراسیون: ماسک‌های تنفسی مخصوص معدن معمولاً دارای فیلترهای قابل تعویض هستند که ذرات معلق و گازهای خطرناک را از هوا جدا می‌کنند. این فیلترها می‌توانند شامل فیلترهای ذرات معلق، فیلترهای کربن فعال برای حذف گازهای سمی و همچنین فیلترهای HEPA برای حذف ذرات بسیار ریز باشند.
2- فیکس شدن روی صورت: ماسک تنفسی باید به طور صحیح روی صورت قرار بگیرد تا از طریق فیلتر فقط به جریان هوای تمیز اجازه ورود دهد و ورود ذرات آلوده را محدود کند.
3- سازگاری با محیط: ماسک‌های تنفسی برای محیط های مختلف، متفاوت هستند. به عنوان مثال، در معدن‌های دارای ذرات خیلی ریز، ماسک‌هایی با فیلترهای HEPA برای حذف ذرات ریزتر استفاده می‌شوند. همچنین، در برخی معادن که دارای غلظت بالایی از گازهای سمی هستند، ماسک‌هایی که با فیلترهای کربن فعال تجهیز شده‌اند، استفاده می‌شوند تا گازهای مضر را حذف کنند.
4- راحتی و قابلیت استفاده: ماسک‌های تنفسی باید برای استفاده طولانی مدت راحت باشند و کارگران بتوانند آنها را به راحتی روی صورت بگذارند و بردارند. همچنین، باید قابل تنظیم باشند تا به راحتی و در طولانی مدت بر روی صورت کارگر قرار بگیرند.
مهمترین نوع ماسک‌های تنفسی استفاده شده در معادن، ماسک‌های N95 هستند. ماسک N95، با استفاده از یک فیلتر الکترواستاتیک، بسیاری از ذرات ریز را از هوا حذف می‌کند و به عنوان یک استاندارد حفاظتی معتبر در بسیاری از صنایع شناخته می‌شود.
- کمربند ایمنی
کمربند ایمنی یک بند محکم محافظتی است که بر روی کمر کارگر قرار می‌گیرد و به او کمک می‌کند تا در شرایط خطرناک و کارهای سنگین در معدن، ایمنی بیشتری داشته باشد و در صورت سقوط غیرمنتظره، از کارگر محافظت می‌کند و دارای ویژگی های زیر می باشد.
1- جنس کمربند: کمربند ایمنی معمولاً از مواد مقاومی مانند نایلون، پلی استر، چرم یا نئوپرن ساخته می‌شود. این مواد باید مقاومت کافی در برابر ضربه، سایش، خراش و پارگی داشته باشند.
2- قابلیت تنظیم: کمربند ایمنی باید قابل تنظیم باشد تا بتوان آن را به اندازه‌ی مناسب بدن کارگر تنظیم کرد. این ویژگی به کارگر امکان می‌دهد کمربند را به طور صحیح در نزدیکی کمر قرار داده و به راحتی باز و بست کند.
3- قفل‌های ایمنی: برخی از کمربندهای ایمنی معدن دارای قفل‌های ایمنی هستند که جلوی باز شدن غیرعمدی کمربند را می‌گیرند. این قفل‌ها معمولاً به صورت سیستم قفل‌گذاری یا حالت پیچشی قابل تنظیم هستند.
4- حلقه‌ها و آویزها: کمربند ایمنی معمولاً دارای حلقه‌ها و آویزهایی است که به کارگر امکان می‌دهد وسایل و ابزارهای کوچک را به آن متصل کنند. این حلقه‌ها و آویزها می‌توانند با استفاده از قلاب‌ها یا جیب ها، ایمنی و در دسترس بودن ابزارها را فراهم کنند.
5- نشانگرهای قابل رویت: برخی از کمربندهای ایمنی، دارای نشانگرهایی هستند که به کارگر اجازه می‌دهد به راحتی مشاهده کند که کمربند به درستی بسته و قفل شده یا خیر. این نشانگرها معمولاً در نقاط اتصال قفل‌ها و قسمت‌های تنظیم کمربند قرار دارند.
دستگاه‌های ایمنی مورد استفاده در معادن
این دستگاه های ایمنی شامل دستگاه‌هایی همچون آچارهای ضد گشتاور، دستگاه‌های خاموش کننده حریق، دتکتورهای گاز و سیستم‌های اعلام حریق هستند.
آچارهای ضد گشتاور: این آچارها از نوع خاصی هستند که به کارگران اجازه می‌دهند اتصالات پیچ و مهره‌ها را با دقت و به درستی بگیرند و در عین حال از گشتاور زیادی که می‌تواند به اتصال آسیب برساند، جلوگیری کنند. آچارهای ضد گشتاور معمولاً دارای سیستم‌های قفل کننده، تنظیم و نشانگر گشتاور هستند تا کارگران بتوانند مطمئن شوند که اتصالات به درستی و با گشتاور مناسب انجام شده اند.
دستگاه‌های خاموش کننده حریق: در معدن‌ها، خطر حریق همواره وجود دارد. به همین دلیل، دستگاه‌های خاموش کننده حریق مثل کپسول های آتش‌نشانی و انواع آتش خاموش کن های قابل حمل در نقاط استراتژیک قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها شامل انواع آب‌سازها، خاموش کننده‌های پودری، گازی و خشک هستند. استفاده صحیح و آموزش کارکنان برای استفاده از این دستگاه‌ها بسیار حائز اهمیت است.
دتکتورهای گاز: در معدن‌ها، وجود گازهای قابل اشتعال و سمی مانند متان، کربن مونوکسید و دی‌اکسیدکربن بسیار رایج است. دتکتورهای گاز و گاز سنج می‌توانند در زمان هایی که غلظت گازها به سطح خطرناک می‌رسد، به صورت خودکار هشدار دهند. این دستگاه‌ها با استفاده از حسگرها و سنسورها غلظت گازها را اندازه‌گیری می‌کنند و در صورت تشخیص غلظت بالا، هشدار می‌دهند تا از بروز خطرات جانی جلوگیری شود.
سیستم‌های اعلام حریق: سیستم‌های اعلام حریق در معدن‌ها نصب می‌شوند تا در صورت بروز حریق، به سرعت هشدار دهند و اقدامات اضطراری انجام شوند. این سیستم‌ها شامل انواع سنسورها مانند دتکتورهای حرارتی، دتکتورهای دود، دتکتورهای لیزری و سیستم‌های ارتباطی خطی و بی‌سیم هستند. وقتی سنسورها خطر حریق را تشخیص می‌دهند، سیستم اعلام حریق به صورت خودکار هشدار می‌دهد، معمولاً با صداهای هشدار دهنده و پخش نور،کارکنان را آگاه می سازند و از طریق سیستم ارتباطی با افراد مسئول ارتباط برقرار می کنند.
بررسی نکات ایمنی ضروری برای کارگران معدن
کار در صنعت معدن ممکن است شرایط خطرناکی را به دنبال داشته باشد. بنابراین، بررسی و رعایت نکات ایمنی ضروری برای کارگران معدن بسیار مهم است.
برخی از این نکات ایمنی ضروری شامل:
- آموزش: کارگران معدن باید آموزش‌های مناسبی در زمینه ایمنی و سلامت در محیط کار دریافت کنند. از جمله این آموزش‌های می توان به آموزش های مرتبط با تجهیزات و ابزارهای کاری، آموزش موقعیت های بحرانی و آموزش‌های مرتبط با خطرات خاص معدن، اشاره کرد.
- استفاده از تجهیزات محافظ: کارگران باید از تجهیزات محافظ شخصی استفاده کنند، مانند کلاه، عینک، ماسک، گوشبندهای محافظ، لباس‌های مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی و دستکش‌های ایمنی. همچنین استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند لباس ضد حریق، کفش‌های ایمنی و کمربندهای ایمنی نیز ضروری است.
- بررسی و تعمیرات دوره‌ای: تجهیزات و ماشین‌آلات معدن باید به طور دوره‌ای بررسی و تعمیر شوند تا در وضعیت عملکرد مناسبی قرار داشته باشند. همچنین، تعمیرات باید به موقع انجام شود تا از وقوع حوادث ناگوار برای کارگران جلوگیری شود.
- مدیریت خطرات: شناخت و ارزیابی خطرات مرتبط با کار در معدن و اتخاذ تدابیر مناسب برای کاهش آنها امری بسیار مهم است. باید برنامه‌های ایمنی و طرح‌های آموزشی وجود داشته باشد و کارگران حتما باید با آنها آشنا باشند.
- مدیریت آتش و انفجار: در برخی از معادن، خطر آتش و انفجار وجود دارد. بنابراین، استفاده از تجهیزات ضد حریق، کنترل مناسب بر روی مواد قابل اشتعال و ایمنی وسایل و دستگاه های الکتریکی مهم است.
- تهویه مناسب: محیط معدن ممکن است آلوده به گازها، بخارات شیمیایی یا ذرات مضر باشند. بنابراین، سیستم‌های تهویه و اعمال فیلتراسیون مناسب برای جلوگیری از تجمع این مواد و ایجاد محیط تمیز و سالم برای تنفس کارگران بسیار اهمیت دارد.
- نظارت و بازبینی: نظارت مداوم بر شرایط ایمنی در محیط کار و بازبینی تجهیزات و فرآیندها برای اطمینان از رعایت استانداردهای ایمنی ضروری است که شامل ارزیابی منظم و تهیه گزارش در مورد شرایط کاری، تجهیزات و رفتارهای ایمنی کارگران و رسیدگی مناسب است.
- آموزش موقعیت های بحرانی: کارگران باید آموزش رفتار و عملکرد در موقعیت های بحرانی را ببینند و بدانند چگونه در مواقع اضطراری عمل کنند. از جمله آموزش اطفاء حریق، انتقال مصدومان، استفاده از امدادهای اولیه و دیگر موارد.
- استراحت و بهداشت شخصی: کارگران باید در طول شیفت کاری استراحت مناسب و کافی داشته باشند و به بهداشت شخصی خود توجه کنند. از جمله مصرف غذا و آب سالم، حفظ بهداشت شخصی و جلوگیری از ابتلا به عفونت‌ها.
- همکاری و ارتباطات: تشکیل تیم و همکاری میان کارگران و مدیران برای شناسایی و حل مسائل ایمنی اهمیت زیادی دارد. همچنین، ارتباطات موثر بین کارگران و مدیران برای اطلاع رسانی در مورد خطرات و بروز تغییرات نیز بسیار مهم است.
سخن پایانی:
استفاده صحیح و منظم از تجهیزات ایمنی مورد نیاز برای کارگران معدن می‌تواند به حفظ سلامت و ایمنی آنها و کاهش حوادث و آسیب‌های ناشی از کار در معدن کمک کند. به همین دلیل، تأمین و استفاده از این تجهیزات باید از اولویت‌های اصلی در صنعت معدن باشد. این تجهیزات ایمنی از آسیب دیدگی سر، چشم، پا، دست و سایر بخش‌های بدن جلوگیری می‌کنند و کارکنان را در برابر ضربه‌ها، سقوط اجسام، ذرات مضر، حرارت، گازهای سمی و شیمیایی و حریق محافظت کرده و به کارگران کمک می‌کنند تا در مقابل خطرات مختلفی که در محیط معدن وجود دارد، سلامت و ایمنی خود را حفظ نمایند. تجهیزات ایمنی مورد نیاز برای کارگران معدن باید استانداردهای مربوطه را دارا بوده و با کیفیت مناسبی تهیه شوند. همچنین، آموزش‌های مناسب و آگاهی لازم درباره استفاده صحیح از این تجهیزات برای کارگران بسیار ضروری است. رعایت دقیق دستورالعمل‌ها و توصیه‌های ایمنی بسیار حیاتی است تا حوادث و صدمات جانی در محیط کار به حداقل رسیده و کارگران به طور ایمن فعالیت کنند.
منبع: