امروزه مسئله‌ی ایمنی در ساختمان‌سازی به قدری با اهمیت و پررنگ شده که رعایت نکردن اصول ایمنی و عدم استفاده از لوازم ایمنی ساختمان، ممکن است باعث توقف یک پروژه ساخت و ساز شود. با توجه به حوادثی که برای افراد در زمان ساخت یک ساختمان اتفاق افتاده، ضوابطی قرار داده شده که با رعایت کردن آنها این حوادث به حداقل برسد. برای انجام کارهای مختلف در هنگام ساختمان‌سازی نیاز است که از یکسری تجهیزات و لوازم ایمنی استفاده شود که به افراد کمک می‌کند تا با خیال آسوده‌تر و در شرایط ایمن‌تری کار کنند. در یک کارگاه ساختمانی، حوادث مختلفی از جمله: آتش سوزی، سقوط ابزار، برق‌گرفتگی و غیره ممکن است اتفاق بیفتد. به همین دلیل، کارفرمایان باید خطرات مختلف را پیش‌بینی کنند و با توجه به آنها، لوازم ایمنی مناسب را تهیه کنند و افراد را ملزم به استفاده از آنها نمایند. تجهیزات و لوازم ایمنی ساختمان مواردی مانند کلاه ایمنی، عینک‌های مخصوص، لباس کار مناسب، دستکش، کفش‌های کار، ماسک‌های حفاظتی، کمربند ایمنی و غیره را شامل می‌شود که در ادامه در مورد هر کدام به صورت جداگانه صحبت خواهیم کرد.
انواع لوازم ایمنی ساختمانی
- لباس کار:
اولین و مهمترین رکن برای ایمنی در کارگاه های ساختمانی استفاده از لباس کار متناسب با آن کار است. این لباس باید یکپارچه، شامل بلوز و شلوار سرهم (روپوش) دوخته شود به نحوی که به جای دکمه با یک زیپ بتوان جلوی آن را بست. در صورتی که از روپوش کار استفاده می‌شود نباید آنقدر بلند باشد که هنگام تحرک به جایی گیر کرده و دست و پاگیر شود. اگر آستین‌های لباس کار بیش از اندازه گشاد باشد مانع انجام کار صحیح می‌گردد و بهتر است از مچ بسته شود. لباس کار بهتر است از جیب کمتری برخوردار باشد و در صورت نیاز لبه جیب باید زیپ داشته باشد یا با درپوش روی آن را بست، زیرا جیب‌های بدون درپوش یا زیپ ممکن است با وسایل مختلف کارگاه برخورد نموده و سبب به هم خوردن تعادل و سقوط افراد شود. لبه پایین شلوار باید ساده دوخته شود و درصورت نیاز مچ‌بند داشته باشد و جنس آن نخی باشد که در تابستان خنک و در زمستان گرمتر باشد. لباس‌هایی که از مواد نفتی درست می‌شوند، حتی جرقه جوشکاری آنها را سوراخ می‌کند. رنگ لباس کار بستگی به نوع کار دارد. رنگ‌های روشن مثل سفید و کرم برای بناها و رنگ‌های تیره مانند سرمه‌ای برای آرماتوربند توصیه می‌شود.
- کلاه ایمنی:
بسیاری از حوادث ساختمانی در نتیجه برخورد اشیا با سر افراد بوده است. به همین دلیل، مسئله‌ی کلاه ایمنی یکی از الزامات کار در کارگاه‌های ساختمانی است. کلاه ایمنی یکی از مهمترین لوازم ایمنی ساختمان است. رنگ کلاه‌های ایمنی برای افراد مختلف، بر حسب کاری که انجام می‌دهند، متفاوت است که به شرح زیر می‌باشد:
کلاه ایمنی سفید: این کلاه را افراد رده بالا مانند مهندس، مدیر و سرپرستان استفاده می‌کنند تا از افراد دیگر متمایز شوند.
کلاه ایمنی زرد: بسیار پرکاربرد است و بیشتر در ساختمان‌سازی‌ها مشاهده می‌شود و نیروهای کار اصلی یعنی کارگران از آن استفاده می کنند.
کلاه ایمنی قرمز: آتش‌نشانان در کارگاه‌های ساختمانی از کلاه ایمنی قرمز رنگ استفاده می‌کنند و درواقع این رنگ مورد استفاده کارگران نیست.
کلاه ایمنی سبز: افرادی که خدمات فنی انجام می‌دهند، معمولاً کلاه سبز بر سر می‌گذارند. مثلاً مسئولین ایمنی که وظیفه چک کردن تجهیزات ایمنی ساختمان را بر عهده دارند.
کلاه ایمنی قهوه‌ای: کسانی که در بخش‌هایی که مجبور به کار در دماهای بالا هستند، مانند جوشکاران، از کلاه ایمنی قهوه‌ای رنگ استفاده می‌کنند. این کلاه‌ها در برابر حرارت مقاومت بیشتری دارند.
کلاه ایمنی خاکستری: سران، پیمانکاران و افراد عادی که قصد بازدید از ساختمان را دارند، کلاه خاکستری رنگ به سر می‌گذارند.
کلاه ایمنی آبی: افرادی که در بخش خدماتی فعالیت دارند، مانند تعمیرکاران، تکنسین‌های برق، نجاران و اپراتورهای فنی دیگر، از کلاه آبی رنگ معمولاً استفاده می‌کنند.
کلاه‌های ایمنی را از جنس فایبرگلس یا آلومینیوم تولید می‌کنند و درون آن بندهایی قرار می‌دهند. لبه‌های این کلاه‌ها کمی به بیرون آمده تا در شرایط بارانی، آب به درون لباس نفوذ نکند. همچنین این کلاه‌ها نور خورشید را منعکس می‌کنند. کلاه ایمنی سه نوع است: نوع A، برای مصارف عمومی است و ولتاژی پایین دارد. نوع B برای کار در جاهایی که ولتاژ تا ۲۰۰۰ ولت هم می‌تواند تحمل کند، به کار می‌رود و از سر فرد محافظت می‌کند. نوع C، حفاظت الکتریکی ندارد و بدنه آلومینیومی با مقامت بالا در برابر آسیب دارد.
- کفش کار:
پوشیدن کفش‌های ایمن و استاندارد از جمله الزاماتی است که تمامی افراد اعم از کارگران و کارکنان دیگر باید از آن استفاده کنند. کفش ایمنی باید دارای سرپنجه‌ای محکم باشد و کف آن در مقابل اشیای تیز مقاومت داشته باشد. در کارگاه‌های ساختمانی به علت وجود مصالح سنگین و خطر سقوط آنها روی پای افراد و نیز وجود اشیای تیز در سطح کارگاه، لازم است از کفش‌های ایمنی استفاده نماییم. برای کارگاه‌های مختلف صنعتی کفش‌های ایمنی گوناگون تهیه شده است که با توجه به نوع کار مورد نظر آن را انتخاب می‌کنند. در کل، افراد بر حسب کاری که انجام می‌دهند کفش‌های متفاوتی با مقاومت‌های مختلفی نیاز دارند. این کفش‌ها باید به گونه‌ای باشند که بتوانند از فرد در برابر آسیب‌های احتمالی بخشی که در آن مشغول فعالیت هستند، حفاظت کرده و مقاومت لازم را داشته باشند.
- دستکش کار:
یکی دیگر از گزینه‌های بسیار مهم در لیست تجهیزات ایمنی کارگاه ساختمانی، دستکش کارگری است که توصیه می‌شود با استفاده از مچ بند مورد استفاده قرار بگیرد. زیرا دستکش‌های مچ بنددار می‌توانند به خوبی از دستان شما در برابر فشارهای ناگهانی محافظت کرده و مانع از نفوذ مواد خطرناک به داخل آستین شوند. دقت داشته باشید که کاربرد هریک از مدل‌های دستکش ایمنی در سایت‌های ساختمانی متفاوت خواهد بود که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- دستکش ضد برش: برای کار با دستگاه‌هایی مانند برش فلزات یا سنگ
- دستکش ایمنی زمستانی: برای جلوگیری از بی‌حس شدن دست‌ها در هوای سرد
- دستکش کف مواد: برای مخلوط کردن مصالح ساختمانی و کار با انواع سنگ‌ها، سیمان، گچ یا سرامیک
- دستکش عایق برق: برای سیم‌کشی ساختمان یا اتصال وسایل برقی
- دستکش جوشکاری: برای برقراری اتصال میان فلزات با استفاده از دستگاه جوش
- عینک کار:
در چک لیست ایمنی کارگاه ساختمانی، از عینک هم نام برده شده است؛ اما متاسفانه این مورد در بسیاری از کارگاه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. عینک ایمنی به ویژه در زمان جوشکاری یا کار بر روی سقف، می‌تواند از چشمان شما به خوبی محافظت کند. از سوی دیگر در زمان برش سنگ و سرامیک هم از پریدن خرده‌ریزهای این مصالح در چشم شما جلوگیری خواهد کرد. استفاده از عینک ایمنی در حین کار ساختمانی کمک می‌کند که بتوانید در هر شرایطی با چشمان باز کار خود را انجام دهید.
- ماسک حفاظتی:
از دیگر لوازم ایمنی ساختمانی می‌توان به ماسک اشاره کرد که مانع از اثرگذاری گرد و غبار و آلودگی های بیش از حد موجود در کارگاه‌های ساختمانی بر روی ریه‌های افراد، خواهد شد. البته ماسک‌های حفاظتی معمولا انواع مختلفی دارند؛ برای مثال ماسک‌های جوشکاری می‌توانند از چشم افراد در برابر جرقه‌ها و نور شدید جلوگیری کنند. همچنین ماسک‌های فیلتردار که از رایج‌ترین وسایل در لیست تجهیزات ایمنی کارگاه ساختمانی هستند، جلوی ورود گرد و غبار را به ریه‌ها خواهند گرفت. استفاده از ماسک بیشتر در زمان کار با دستگاه‌های برش، مخلوط کردن مصالح یا رنگ‌کاری توصیه می‌شود.
- کمربند ایمنی
برای ساختمان‌های بلند یا زمانی که کارگران در ارتفاع کار می‌کنند، استفاده از کمربند ایمنی بسیار اهمیت خواهد داشت؛ به ویژه اگر ارتفاع بیشتر از ۳ متر باشد. در این صورت باید طناب نجات و کمربند برای کارگران استفاده شده و حتما با استفاده از قلاب‌های محکم، اقدامات لازم در جهت جلوگیری از سقوط انجام گیرد. به طور معمول طناب‌های ایمنی باید بتوانند تا ۱۶۰۰ کیلوگرم را تحمل کرده و حداقل ۱۶ میلیمتر قطر داشته باشند. همچنین قلاب هم باید در زمان وارد شدن بار ۱۶۰۰ کیلوگرمی به خوبی در برابر تغییر شکل یا شکستگی مقاومت کند.
- محافظ گوش
یکی از مشکلات جدی در سایت‌های ساختمانی، صداهای ناهنجاری است که در این کارگاه‌ها ایجاد می‌شوند و می‌توانند اثرات منفی بر روی گوش بگذارند. به همین دلیل است که محافظ گوش در فهرست تجهیزات ایمنی ساختمان قرار گرفته و می‌تواند به خوبی از پرده گوش شما حفاظت کند. استفاده از این تجهیزات بیشتر به افرادی توصیه می‌شود که با دستگاه‌هایی مانند بتن کن کار می‌کنند یا در بخش تخریب فعالیت دارند.
- جلیقه‌های شبرنگ‌دار
این جلیقه‌ها باعث می‌شوند تا در هنگام شب که نور کافی وجود ندارد، افراد بهتر دیده شوند و از خطرات احتمالی که به دلیل دیده نشدن افراد است، جلوگیری شود.
مهمترین خطرات موجود در کارگاه های ساختمانی
- الکتریسیته و برق گرفتگی
متاسفانه سالانه سه کارگر در حوادث برق‌گرفتگی ساختمان جان خود را از دست می‌دهند. بسیاری از وسایل و تجهیزات ساختمانی الکتریسیته دارند و خطرناک هستند. کارگران ساختمانی در نزدیکی خطوط برق و کابل‌های زیرزمینی قرار دارند و ممکن است دچار برق‌گرفتگی یا آسیب‌های جبران‌ناپذیر شوند.
- افتادن و لیز خوردن
بیش‌ترین دلیل مرگ‌ومیر کارگران ساختمانی افتادن از ارتفاع است. برخی از کارگران روی سطوح ناهموار کار می‌کنند که خطر افتادن و لیز خوردن آنها را تهدید می‌کند. کلیه کارگران باید از تجهیزات ایمنی ازجمله کفش مناسب، لباس کار، کمربند ایمنی و عینک ایمنی استفاده کنند تا خطرهای پیش‌روی آنها کاهش یابد. وجود مصالح مختلف در راه کارگران باعث می‌شود که آنها دچار آسیب‌های فراوان و گاهی جبران‌ناپذیر مانند شکستگی استخوان، دررفتن مفاصل و حتی مرگ شوند. کلیه کارگران ملزم به استفاده از کفش ایمنی و چکمه مناسب کار هستند تا احتمال آسیب و خطر کمتر شود.
- تجهیزات معیوب ساختمانی
در محیط کارهای ساختمانی تجهیزاتی ازجمله داربست، انواع ماشین‌آلات، ابزارهای مختلف، نردبان و تجهیزات الکتریکی وجود دارد. تجهیزات موجود در ساختمان ها ممکن است فرسوده یا کهنه شوند و ایمنی کارگران در خطر باشد. حتماً باید فرد متخصصی را برای بررسی منظم تجهیزات ساختمانی استخدام کنید تا اقدامات ضروری را برای تعمیر تجهیزات آسیب‌دیده انجام دهد. کلیه کارفرمایان باید تجهیزات معیوب و آسیب‌دیده را تعویض کنند تا خطر جانی برای کارگران نداشته باشد. یکی از پرکاربردترین تجهیزات محافظت فردی، خرید عینک ایمنی است که برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی چشمان کارگران کاربرد دارد.
- ریزش ساختمان
اگر در قسمت‌هایی از ساختمان درحال ساخت احتمال ریزش وجود دارد، حتماً در آن محل تابلو ایمنی کارگاه ساختمانی نصب یا از نوار خطر برای جلوگیری از ورود افراد متفرقه به محوطه‌های خطرناک یا مکان‌های حادثه‌دیده استفاده کنید.
- کار کردن در ارتفاع
متاسفانه کارگران ساختمانی در معرض افتادن از داربست و آسیب دیدن هستند و برای جلوگیری از خطر سقوط از داربست، باید نرده‌های حفاظتی نصب کرد و کارگران نیز باید از تجهیزات ایمنی کاملی استفاده کنند. برای جلوگیری از هرگونه آسیب، تجهیزات ایمنی ساختمانی باید توسط افراد متخصص بررسی شود و از سالم بودن آن اطمینان حاصل کرد.
نکات ایمنی مهم در کارگاه‌های ساختمانی
طبق آیین‌نامه ضوابط کار در کارگاه‌های ساختمانی (HSE)، کلیه کارگران ساختمانی باید کلاه و کفش ایمنی، ماسک، کمربند، عینک ایمنی و طناب نجات داشته باشند. در ادامه به معرفی سایر الزامات ایمنی کارگاه ساختمانی پرداخته می شود.
- جلوگیری از کار کردن کارگران روی بام ساختمان‌ها هنگام باد، طوفان و بارندگی‌های شدید
- استفاده از نرده و حفاظ برای کلیه معابر و سطوح شیب‌داری که احتمال خطر سقوط وجود دارد
- داشتن کمربند ایمنی و طناب نجات برای کارگرانی که روی بام‌های شیب‌دار بیش از ۲۰ درجه کار می‌کنند
- مجاز نبودن جوشکاری روی داربست‌های بدون حفاظ
- ممنوع بودن بالا بردن آسفالت با نردبان
همچنین کلیه کارگران و کارفرمایان باید از گذاشتن بار و تکیه به داربستهایی که ملات آنها سفت نشده است، جداً خودداری کنند. همچنین برای بالا بردن تیرهای آهن، باید از طناب‌های محکم استفاده کرد.
سخن پایانی:
ایمنی نیروی کار ساختمان، یکی از مهمترین مسائل در ساختمان‌سازی است. عدم رعایت نکات ایمنی می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به افراد یا حتی سازه وارد کند. یکی از نکات ایمنی در ساختمان‌سازی، استفاده از لوازم ایمنی ساختمانی است. چه در فضای کارگاهی و چه در فضای احداث پروژه، استفاده از لوازم ایمنی منجر به حکم‌فرما شدن آرامش بر محیط کار شما خواهد شد. دستکش، کلاه، کفش و عینک ایمنی از مهمترین وسایل در این حوزه به حساب می‌آیند. علاوه بر آن، لازم است در فرآیند ساخت بنا، شبکه اطفای حریق و ایمنی آتش نیز در ساختمان اجرا شود.
منبع:
https://bimeh.com/mag/building-safety-accessories/#%DA%A9%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D8%B7%D9%86%D8%A7%D8%A8