در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی تجهیزات ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار هستند؛ زیرا در این صنایع مواد سمی و قابل انفجار زیادی وجود دارد که اگر نشت پیدا کنند باعث آتش سوزی و انفجار خواهند شد که در صورت شعله‌ور شدن، مهار این نوع آتش بسیار سخت است و باید بتوانید در زمان وقوع آتش‌سوزی در پالایشگاه، آن را مدیریت و آتش را به بهترین شکل ممکن مهار کنید. از همین رو سیستم‌های اطفا حریق به‌کار رفته در این صنعت باید سرعت و کارایی بالایی داشته باشند. رعایت نکردن نکات ایمنی و فراهم نبودن تجهیزات لازم برای محافظت از جان کارکنان در شرکت های نفت و پتروشیمی موجب مرگ کارکنان و آسیب های جدی به آنها در هنگام وقوع آتش سوزی خواهد شد. بنابراین برای جلوگیری از بروز هرگونه حادثه باید اهمیت تجهیزات ایمنی برای کارکنان توضیح داده شود.
سیستم های حفاظت از حریق در پالایشگاه ها
سیستم حفاظت در برابر آتش پالایشگاه، سیستمی از تجهیزات و روش هایی است که برای پیشگیری، شناسایی و سرکوب آتش سوزی در یک پالایشگاه طراحی شده است. برای محافظت از پرسنل و تجهیزات و جلوگیری از حوادث فاجعه بار، سیستم حفاظت از حریق پالایشگاه معمولاً شامل اجزای زیر است:
1- سیستم های تشخیص حریق در پالایشگاه ها
سیستم های حفاظت آتش پالایشگاه مجهز به سیستم های تشخیص آتش هستند که از حسگرهایی مانند دتکتورهای شعله، دتکتورهای گاز و دتکتورهای دود برای تشخیص دود، گرما و شعله استفاده می کنند. این سیستم ها که معمولا با عنوان سیستم پایش آتش و گاز و یا سیستم F&G شناخته می شوند، به گونه ای طراحی شده اند که اپراتورهای پالایشگاه را از هرگونه خطر آتش سوزی به سرعت آگاه کنند.
یک سیستم تشخیص آتش و گاز یک سیستم ایمنی در برابر آتش حیاتی است که برای شناسایی و هشدار به پرسنل از وجود گازهای قابل اشتعال، گازهای سمی و آتش سوزی در تاسیسات صنعتی طراحی شده است. این سیستم برای ارائه هشدار اولیه در مورد خطرات احتمالی طراحی شده است و به پرسنل اجازه می دهد تا به سرعت و به طور مناسب برای جلوگیری یا کاهش یک حادثه واکنش نشان دهند.
اهمیت سیستم F&G در صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی بسیار حیاتی است چون این سیستم ها با تشحیص زودهنگام خطر آتش سوزی، انفجار و نشت مواد سمی از فجایع بسیاری پیشگیری نمایند.
2- سیستم های اطفاء حریق
سیستم های حفاظت آتش پالایشگاه شامل سیستم های اطفاء حریقی همچون اسپرینکلرها، سیستم های فوم و کپسول های آتش نشانی است که به صورت استراتژیک در سراسر تاسیسات قرار گرفته اند. این سیستم ها به گونه‌ای طراحی شده اند که آتش را قبل از اینکه خسارت قابل توجهی ایجاد کند، به سرعت مهار کنند و شامل موارد زیر می باشند.
- Hydrant:
سیستم Hydrant به صورت منشعب بر روی خطوط آب آتش نشانی وجود دارد و معمولا به همراه یک جعبه به نام Hose Box نصب می شود که برای پر کردن مخزن ماشین های آتش نشانی مورد استفاده قرار می گیرد و نیز می توان همزمان به آن سه شیلنگ آتش نشانی وصل نمود و برای اطفاء حریق احتمالی از هر سه بهره برد.
- Hose Box:
جعبه ای بنام Hose Box که داخل آن شیلنگ آتش نشانی و نازل آب و فوم و ظروف نگهداری فوم و واشرهای مربوط به Hydrants درون آن قرار می گیرد.
- Monitors:
سیستم Monitor در اطراف همه واحدها بر حسب نیاز نصب شده اند و برای مواقعی که اپراتور نیز بتواند تا رسیدن واحدهای آتش نشانی تا حدی از گسترش حریق جلوگیری کند، مورد استفاده قرار می گیرد. در واحدهایی که میعانات گازی جریان دارد مانند واحد Stabilization در کنار همه Monitor ها Foam قرار دارد تا در مواقع لزوم استفاده گردد.
- Post Indictor Valve:
این تجهیزات که بر روی شبکه و خطوط آب آتش نشانی وجود دارد و جهت توزیع آب آتشنشانی در نواحی مورد استفاده قرار می گیرند که PIV ها از جمله Valveهای دروازه ای هستند و دارای نشانگر میزان باز بودن Valve می باشند. PIV ها جهت ایزوله کردن بخشی از شبکه آب آتشنشانی مورد استفاده قرار می گیرند و در صورت بستن آنها (هنگام تعمیرات یا شکستن خطوط آب آتش نشانی) می توان از بقیه شبکه استفاده نمود.
- Dry Powder Extinguishers:
سیستم کپسول های خاموش کننده پودر و گاز نیتروژن که در اندازه های ۱۲ و ۵۰ کیلویی هستند و معمولا درون واحدهای فرآیندی و نزدیک تجهیزات جهت خاموش کردن آتش های کوچک قرار دارند.
- CO2 Extinguishers:
کپسول های خاموش کننده حاوی گاز دی اکسید کربن CO۲ که در اندازه های ۱۲ و ۵۰ کیلویی هستند و معمولا درون Sub Stationها و خارج از آنها یعنی مجاور Transformer Rooms و اطراف پمپ ها و کمپرسورها قرار دارند.
- Deluge System:
سیستم Fire Ring که به صورت اتوماتیک عمل کرده و آب را به برج و یا درام و غیره می رسانند، به این طریق عمل کرده که در آنها به موازی Line آب یک Line هوا نیز نصب گشته که فشار داخل آن Bar ۷٫۵ است و در Fusible روی آن حباب های مخصوصی بنام Plugs وجود دارد که به محض آنکه حرارت به آنها برسد شکسته شده و فشار هوای داخل Line متصل به سیستم Deluge را آزاد کرده و با افت فشار خط و با ارسال پیامی این سیستم عمل کرده و Valve آب را باز می کند.
3- سیستم های حفاظت در برابر انفجار
سیستم های حفاظت در برابر آتش پالایشگاه شامل سیستم های حفاظت در برابر انفجار مانند دریچه های انفجار و دیوارهای انفجاری است که برای کاهش اثرات انفجار با هدایت نیروی انفجار به دور از تجهیزات و پرسنل حیاتی طراحی شده اند.
4- طرح های واکنش اضطراری
طرح های واکنش اضطراری برای اطمینان از پاسخ هماهنگ و مؤثر به آتش سوزی یا انفجار، بخشی از سیستم های حفاظت از حریق پالایشگاه ها بشمار می رود. این طرح ها معمولاً شامل روش های تخلیه، پروتکل های ارتباطی و آموزش پرسنل پالایشگاه است.
5- بازرسی و تعمیر و نگهداری منظم
سیستم های حفاظت آتش پالایشگاه باید بازرسی و نگهداری منظم سیستم های حفاظت در برابر آتش خود را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که در شرایط کار خوب و آماده پاسخگویی در مواقع اضطراری هستند.
سخن پایانی:
پالایشگاه‌ها به‌دلیل جابه‌جایی، پردازش و نگهداری مواد اشتعال‌پذیر، از جمله مراکز صنعتی خطرناک به شمار می‌روند. با توجه به ماهیت کار و مواد مورد استفاده در پالایشگاه، تاسیسات نفت و گاز با خطرات آتش سوزی دست به گریبان هستند. مایعات و گازهای قابل اشتعال می‌توانند باعث ایجاد آتش‌سوزی‌های بزرگ شوند که مدیریت آنها بسیار دشوار است و خطر آسیب به اموال، آلودگی هوا و همینطور صدمات جانی را به همراه دارند. بدین ترتیب، کنترل خطرات آتش سوزی و اطفای به موقع آن، یکی از ارکان ایمنی کارگران در استخراج، پالایش و سایر بخش‌های صنعت نفت و گاز را تشکیل می‌دهد. با در نظر گرفتن امکان وارد آمدن خسارت‌های زیاد آتش سوزی در این اماکن، استفاده از سیستم اطفا حریق پالایشگاه می‌تواند راهکار مناسبی برای محافظت از این مراکز باشد.
منبع: